Gerechtshof Amsterdam 30-07-2024, ECLI:NL:GHAMS:2024:2146

In die tussenbeschikking heeft het hof overwogen dat de betekening van de echtscheidingsbeschikking op het adres van de voormalig echtelijke woning niet rechtsgeldig heeft plaatsgevonden en dat uit hetgeen onder 5.9 van de tussenbeschikking is overwogen ten aanzien van de appeltermijn volgt dat de echtscheidingsbeschikking in de onderhavige zaak is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand voordat zij in kracht van gewijsde is gegaan. Het hof heeft partijen bij de tussenbeschikking in de gelegenheid gesteld zich uiterlijk 19 maart 2024 schriftelijk uit te laten over de rechtsgevolgen van de inschrijving van de echtscheidingsbeschikking, gelet op het feit dat deze ten tijde van de inschrijving nog niet in kracht van gewijsde was gegaan en over de vraag of die inschrijving, gelet op het bepaalde in artikel 1:163 lid 3 BW, alsnog zou kunnen plaatsvinden. Ook zijn partijen in de gelegenheid gesteld zich uit te laten over de vraag of een en ander consequenties zou moeten hebben voor de door hen in hoger beroep gedane verzoeken (met inbegrip van handhaving of wijziging daarvan) en mochten zij binnen vier weken op elkaars reacties reageren.

Het hof heeft van beide partijen de onder 2.2 tot en met 2.4 genoemde schriftelijke reacties ontvangen en zal hierna, met inachtneming van hetgeen onder 2.3 en 2.4 is vermeld met betrekking tot de reacties van de vrouw, de inhoud van die reacties weergeven en beoordelen.

De gemeente Den Haag Team Landelijke Taken heeft volgens de man telefonisch meegedeeld dat een eventuele doorhaling van de inschrijving nogal wat tijd in beslag neemt, de procedure zou ten minste een half jaar in beslag nemen.

Omdat beide partijen wensen te scheiden en een eventuele doorhaling van de echtscheiding niet in het belang van beide partijen is, acht de man het wenselijk dat de inschrijving wordt gehandhaafd. De inschrijving van de echtscheiding kan dan weliswaar prematuur zijn, maar deze staat wel en is conform de wens van partijen, aldus de man.

Het hof overweegt als volgt. Zoals in (r.o 5.9 van) de tussenbeschikking is overwogen, heeft de betekening van de echtscheidingsbeschikking niet in persoon aan de vrouw plaatsgevonden, maar aan het adres van de voormalig echtelijke woning. Om redenen als in die beschikking vermeld, moet het ervoor gehouden worden dat de man wist dat de vrouw ten tijde van die betekening niet daadwerkelijk woonde of verbleef in de echtelijke woning. De onjuiste betekening op het adres van de voormalig echtelijke woning, zoals bedoeld in artikel 57 lid 2 Rv, heeft in dit geval tot gevolg gehad dat onvoldoende waarborg bestond dat de beschikking de vrouw zou bereiken, waardoor zij onredelijk is benadeeld. Dit alles leidt tot het oordeel dat de betekening niet rechtsgeldig is. Gevolg daarvan is dat voor de vrouw de appeltermijn nimmer is gaan lopen (vgl. art. 820 lid 1 Rv) . Een redelijke wetstoepassing brengt niettemin mee dat de vrouw het hoger beroep tijdig heeft ingesteld en in zoverre daarin ontvankelijk is.

Vervolgens is in (r.o. 5.11 van) de tussenbeschikking overwogen dat op grond van artikel 1:163 lid 3 BW in samenhang met 1:20 lid 2 BW en onder verwijzing naar jurisprudentie van de Hoge Raad een echtscheiding slechts tot stand komt door inschrijving van een echtscheidingsbeschikking die in kracht van gewijsde is gegaan. Uit hetgeen onder 5.9 van de tussenbeschikking (zoals hiervoor weergegeven) is overwogen ten aanzien van de appeltermijn volgt dat de man de echtscheidingsbeschikking heeft doen inschrijven in de registers van de burgerlijke stand voordat zij in kracht van gewijsde is gegaan. Het hof heeft in de tussenbeschikking voorlopig geoordeeld dat de inschrijving van de echtscheidingsbeschikking op 14 juni 2022 als gevolg daarvan zonder rechtsgevolg is gebleven.

Het hof handhaaft dit oordeel. Uit de reacties van partijen zijn geen feiten of omstandigheden naar voren gekomen die tot een ander oordeel kunnen leiden. Dat partijen allebei willen scheiden en daarbij belang hebben, zoals de man aanvoert, maakt dit niet anders. Nu de inschrijving van de echtscheidingsbeschikking zonder rechtsgevolg is gebleven betekent dit dat het huwelijk van partijen nog niet is ontbonden.

De vraag rest of inschrijving van de echtscheidingsbeschikking, gelet op het bepaalde in artikel 1:163 lid 3 BW, alsnog zou kunnen plaatsvinden. Het hof overweegt hiertoe als volgt. Op grond van artikel 1:163 lid 3 BW verliest de echtscheidingsbeschikking haar kracht als het verzoek tot inschrijving niet is gedaan uiterlijk zes maanden na de dag waarop de beschikking in kracht van gewijsde is gegaan.

De vrouw is op 5 september 2022 in hoger beroep gekomen. Blijkens het petitum van haar hoger beroepschrift strekt het hoger beroep zich niet uit tot de uitspraak van de echtscheiding, maar heeft dit slechts betrekking op het aangehechte convenant alsmede op nevenvoorzieningen die de vrouw in hoger beroep zelf verzoekt. Zij heeft ook geen grieven gericht tegen de echtscheiding zelf. De vrouw erkent in haar beroepschrift (onder punt 15) dat het huwelijk duurzaam is ontwricht en dat zij wenst te scheiden. Op 5 september 2022 was dus duidelijk dat de vrouw geen hoger beroep had ingesteld tegen de echtscheiding. Voor de man stond toen geen hoger beroep tegen de echtscheiding meer open. Voor hem gold immers de in artikel 358 lid 2 Rv genoemde appeltermijn die reeds was verstreken, terwijl artikel 820 lid 4 Rv in dit geval het instellen van incidenteel hoger beroep door de man tegen de echtscheiding uitsluit. Gelet hierop is het hof van oordeel dat de uitgesproken echtscheiding op 5 september 2022 in kracht van gewijsde is gegaan. Daaruit volgt dat de echtscheidingsbeschikking niet later dan 5 maart 2023 (alsnog) ingeschreven had moeten worden in de registers van de burgerlijke stand. De man heeft aangevoerd dat een dergelijk tweede verzoek om inschrijving niet mogelijk is, omdat de echtscheiding reeds was ingeschreven, zodat sprake is van overmacht. Voor zover de man daarmee wil betogen dat toch van geldigheid van de inschrijving van 14 juni 2022 moet worden uitgegaan dan wel dat de beschikking ook thans nog zou moeten kunnen worden ingeschreven, volgt het hof hem niet. Bij het bepalen van het tijdstip waarop de echtscheiding tot stand komt, komt grote betekenis aan de eisen van de rechtszekerheid. Een uitleg van artikel 1:163 lid 3 BW die daaraan afbreuk zou doen, dient te worden vermeden (vgl. o.a. HR 15 juli 1986, NJ 1987, 933, r.o. 3.2).

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de termijn voor inschrijving van de echtscheidingsbeschikking is verstreken en dat die beschikking haar kracht heeft verloren, met inbegrip van de daarin opgenomen beslissing dat het aangehechte convenant, waarvan de vrouw overigens betwist dat zij dit heeft ondertekend, deel uitmaakt van die beschikking.