Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 29-10-2024, ECLI:NL:GHARL:2024:6659

In eerste aanleg hebben daarnaast WOG en [geïntimeerde3] nog [geïntimeerde2] in vrijwaring op geroepen. De in de vrijwaring ingestelde vordering is door de rechtbank in haar vonnis van 3 augustus 2022 afgewezen. Tegen die afwijzing is door WOG en [geïntimeerde3] geen hoger beroep ingesteld. De vrijwaring speelt dus in het onderhavige hoger beroep geen rol meer.

Het oordeel van het hof is gebaseerd op de volgende feiten, die voor een belangrijk deel zijn ontleend aan de door de rechtbank vastgestelde feiten, voor zover die niet in een grief zijn bestreden of anderszins zijn weerlegd en voor zover die in hoger beroep nog relevant zijn.

Tussen Achmea als verzekeraar en WOG als verzekerde is een verzuimverzekering tot stand gekomen. Deze verzekering biedt een werkgever dekking voor schade die zij lijdt als bij arbeidsongeschiktheid van haar werknemer(s) zij op grond van artikel 7:629 BW gehouden is het salaris van de arbeidsongeschikte werknemer door te betalen.

[geïntimeerde2] is van af het begin bestuurder van de door haar op 23 augustus 2006 opgerichte vennootschap De Wereldbazar Holding B.V. (hierna: WOH). WOG is een honderd procent dochter van WOH en is gelijktijdig opgericht.

Tussen [geïntimeerde2] en [geïntimeerde3] bestond in de periode van 1998 tot januari 2017 een affectieve relatie. Zij woonden samen en hadden samen kinderen.

Tussen WOG en [geïntimeerde3] bestond sinds 1 maart 2015 een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd als projectleider met een nettoloon van € 2.000,- per maand.

Op 5 september 2015 is tussen WOG en Achmea een verzuimverzekering tot stand gekomen (Verzuimverzekering I). In het kader van die verzekering heeft WOG [geïntimeerde3] als werknemer aangemeld bij Achmea. Op grond van door WOG ( [geïntimeerde2] ) aan Achmea verstrekte informatie bleek Achmea dat het verzuim door [geïntimeerde3] niet onder de betreffende polis verzekerd was. In een e-mail van 27 oktober 2015 schrijft Achmea aan WOG: "Meneer [geïntimeerde3] is niet verzekerd op de verzuimverzekering omdat hij uw partner is. De gezagsverhouding bij re-integratie is niet aanwezig. Ik heb navraag gedaan bij de claimafdeling. De partner van de DGA is gelijkgesteld aan de DGA. Als [geïntimeerde3] ziek zou worden zou er geen uitkering volgen. Ik vraag het digitaal meldpunt om meneer [geïntimeerde3] als DGA te melden. De voor hem betaalde premie ontvangt u terug."

Omdat [geïntimeerde3] de enige werknemer van WOG was en er dus geen verzekerbaar voorval kon ontstaan, heeft Achmea in een brief van 22 november 2015 aan WOG de verzuimverzekering beeindigd.

Op grond van een arbeidsovereenkomst met WOG werkte [geïntimeerde3] sinds 1 november 2016 veertig uur per week tegen een brutosalaris van € 5.960,67.

Op 8 maart 2017 heeft WOG opnieuw een verzuimverzekering aangevraagd bij Achmea. Deze overeenkomst is tot stand gekomen. Op het aanvraagformulier heeft [geïntimeerde2] namens WOG de vraag "Heeft u andere feiten te melden die voor het beoordelen van deze verzekering van belang kunnen zijn? " met "Nee" beantwoord.

Achmea heeft WOG bij brief 26 maart 2017 bevestigd dat tussen hen sprake is van een verzuimverzekering (hier aangeduid als verzuimverzekering II) en dat daarop de bij die brief gevoegde "Rechten en Plichten" van toepassing zijn. In die “Rechten en Plichten” is onder meer het volgende bepaald:

WOG heeft na de totstandkoming van de verzuimverzekering II in het daarvoor door Achmea gebruikte portal [geïntimeerde3] als werknemer aangemeld. Vervolgens heeft WOG [geïntimeerde3] op 6 september 2017 ziekgemeld bij Achmea. Uit hoofde van verzuimverzekering II heeft Achmea aan WOG in het totaal € 102.592,62 uitgekeerd.

1. U had bij Centraal Beheer Achmea een Verzuimverzekering in de periode 5 september 2015 tot 20 november 2015. De heer [geïntimeerde3] was ook meeverzekerd als werknemer op deze verzekering. Op 27 oktober 2015 ontving te een bericht dat hij niet kon worden aangemerkt als werknemer omdat hij uw partner is. U heeft op 20 november 2015 gereageerd op deze e-mail en uw Verzuimverzekering opgezegd. U sloot vervolgens op 8 maart 2017 weer een Verzuimverzekering af bij Centraal Beheer Achmea. U verzekerde onder andere de heer [geïntimeerde3] op deze polis. Dit terwijl te wist dat de heer [geïntimeerde3] door ons niet als een werknemer wordt gezien. Hij kan daarom niet worden verzekerd op de Verzuimverzekering. Enkele maanden later is hij ziekgemeld en vroeg u om een uitkering voor hem.

2. U heeft op 23 november 2017 aangegeven dat te ten tijde van het sluiten van de arbeidsovereenkomst met de heer [geïntimeerde3] in mei 2015 geen relatie niet hen? had. Dit klopt niet met het door te vermelde in uw bericht aan ons van 20 november 2015.

1. Uw Verzuimverzekering stopt per 1 april 2019.

2. U betaalt de door te ontvangen uitkeringen van f 102.529, 62 terug.

3. Wij stoppen de verzuimbegeleiding voor de heer [geïntimeerde3]

4. U krijgt geen premie terug."

1. U betaalt de door u ontvangen uitkeringen van € 102.529,62 terug.

2. Wij stoppen met de verzuimbegeleiding voor de heer [geïntimeerde3]

3. Uw Verzuimverzekering stopt per 18 april 2019 i.v.m. het wegvallen van het vertrouwen."

[geïntimeerde3] is sinds 28 april 2020 houder van alle aandelen in WOH. Vanaf dat moment is [geïntimeerde3] ook bestuurder van WOH en had hij feitelijk ook zeggenschap in WOG.

In eerste aanleg heeft Achmea betaling door WOG c.s. gevorderd van € 102.529,62, vermeerderd met wettelijke rente en buitengerechtelijke incassokosten totaal € 108.913,68.

De rechtbank heeft deze vorderingen afgewezen. Centraal in de beoordeling staat dat de rechtbank [geïntimeerde3] aanmerkt als “werknemer” van WOG. De door Achmea gestelde affectieve relatie tussen [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] bestond (aldus de rechtbank) ten tijde van het tot stand komen van verzuimverzekering II niet meer. Dat [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] samen WOG ‘vormden’ mist, aldus de rechtbank, onderbouwing. Ook als [geïntimeerde3] een substantieel deel van de aandelen in WOH zou houden, maakt dat niet dat geen sprake kon zijn van een arbeidsovereenkomst. De rechtbank concludeert dat [geïntimeerde3] als projectleider werknemer was van WOG. De suggestie dat [geïntimeerde3] niet arbeidsongeschikt was, is tardief geoordeeld en mist bovendien een toereikende onderbouwing. Alles aldus de rechtbank die haar motivering afsluit met de overweging dat Achmea als eisende partij haar vorderingen duidelijker en meer concreet had moeten onderbouwen.

Het hierna onder 5. te bespreken betoog van Achmea in haar memorie van grieven mondt uit in een wijziging van eis. Die gewijzigde eis ¹ luidt (verkort weergegeven) als volgt:

1. WOG veroordeelt tot betaling van € 102.529,62 met wettelijke rente vanaf 11 april 2019 en incassokosten € 1.800,30, (op grond van erkenning, althans onverschuldigde betaling, althans onrechtmatig handelen) althans WOG veroordeelt tot betaling van € 36.032,91, met wettelijke rente vanaf 11 april 2019 en incassokosten € 1.800,30;

2. te verklaren voor recht dat door [geïntimeerde3] jegens Achmea onrechtmatig is gehandeld;

3. [geïntimeerde3] op grond van onrechtmatig handelen jegens Achmea te veroordelen tot betaling van € 102.529,62, althans € 36.032, 91, met wettelijke rente ex artikel 6:119 BW vanaf 11 april 2019 en incassokosten € 1.800,30;

4. te verklaren voor recht dat [geïntimeerde2] jegens Achmea onrechtmatig heeft gehandeld;

5. [geïntimeerde2] op grond van onrechtmatig handelen jegens Achmea te veroordelen tot betaling van € 102.529,62, althans € 36.032, 91, met wettelijke rente ex artikel 6:119 BW vanaf 11 april 2019 en incassokosten ad € 1.800, 30,

6. WOG c.s. te veroordelen in de proceskosten in beide instanties met nakosten."

WOG c.s. hebben zich niet op inhoudelijke gronden verzet tegen deze wijziging van eis. Het hof ziet evenmin redenen om ambtshalve de eiswijziging te weigeren. Om die reden staat het hof de eiswijziging toe en zal het geschil worden beoordeeld op basis van de gewijzigde eis zoals weergegeven onder 4.5. De eis in de vorm van een betaling van € 102.529,62 vat het hof op als primair ten opzichte van de eis in de vorm van een betaling van € 36.032,91.

In de meer dan twintig pagina’s omvattende inleiding en in de daarop volgende negen grieven wordt vanuit meerdere perspectieven betoogt dat [geïntimeerde3] geen werknemer in de zin van de verzekeringsvoorwaarden was en dat Achmea daarom ten onrechte bedragen heeft betaald aan WOG. Het hof zal eerst ingaan op de grieven II tot en met VII die daarop betrekking hebben. De grieven VIII en IX hebben een veegkarakter waarin geen, van de eerdere grieven te onderscheiden, gronden aan de orde zijn gesteld. Ten slotte zal het hof stilstaan bij grief I met betrekking tot de door Achmea gestelde erkentenis door WOG.

Vast staat dat tussen partijen sprake was van een verzuimverzekering, dat daarop de voorwaarden genoemd in de “Rechten en Plichten” van toepassing zijn (zie 3.10) en dat WOG, in het kader van die verzuimverzekering, [geïntimeerde3] op juiste wijze heeft aangemeld voor de verzekering, te weten via het daartoe bestemde internetportal van Achmea (zie 3.11). Partijen verschillen van mening over het antwoord op de vraag of [geïntimeerde3] moest worden aangemerkt als werknemer in de zin van de verzekeringsvoorwaarden. Meer in het bijzonder of tussen [geïntimeerde3] en WOG (lees: [geïntimeerde2] ) een gezagsverhouding bestond. Als die vraag ontkennend wordt beantwoord heeft Achmea de uitgekeerde bedragen onverschuldigd aan WOG betaald.

Partijen hebben niet uitgewerkt of de ‘gezagsverhouding’ onder het tweede aandachtspunt in 5.3 betekenis heeft naast het eerste aandachtspunt: “het bestaan van een arbeidsovereenkomst”. Het in artikel 2.4 van de Rechten en Plichten gebruikte voegwoord “en” duidt op cumulatieve vereisten. Het debat tussen spitst zich vooral toe op het bestaan van een gezagsverhouding maar de discussie daarover wordt steeds geplaatst in de context van het al dan niet bestaan van een arbeidsovereenkomst en daarmee het al dan niet bestaan van werknemerschap. Andere argumenten zijn in dit verband niet aan de orde gesteld of uitgewerkt.

Overeenkomstig de hoofdregel van bewijsrecht (artikel 150 Rv) dient de partij die zich beroept op een rechtsgevolg van de feiten die tot dit rechtsgevolg leiden de stelplicht en bewijslast van die feiten heeft. In de onderhavige zaak is dat, ook partijen gaan daarvan uit, Achmea. Zij zal feiten en omstandigheden moeten stellen en zo nodig bewijzen waaruit volgt dat zij onverschuldigd aan WOG heeft betaald zodat zij het betaalde kan terugvorderen. Evenals Achmea betreffende [geïntimeerde2] en [geïntimeerde3] feiten zal moeten stellen waaruit volgt dat dezen onrechtmatig jegens haar hebben gehandeld.

Ten aanzien van WOG heeft Achmea de onverschuldigdheid van de door haar betaalde uitkeringen geheel gestoeld op het feit dat [geïntimeerde3] geen werknemer van WOG was en daarom niet viel onder de werking van de verzuimverzekering. De vraag is of Achmea voldoende heeft gesteld om te onderbouwen dat [geïntimeerde3] geen werknemer in de zin van de polis was.

Achmea betoogt dat van werknemerschap, meer in het bijzonder van een gezagsverhouding, geen sprake is omdat (I) tussen [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] een affectieve relatie bestond en [geïntimeerde3] en (II) [geïntimeerde2] binnen WOG en WOH evenveel zeggenschap hadden. Deze onderbouwing omvat niet zozeer feiten maar op nader aan te voeren (onderliggende) feiten te baseren feitelijke conclusies of zo men wil feitelijke kwalificaties. Het hof gaat eerst in op de vraag of deze conclusies c.q. kwalificaties, de conclusie kunnen dragen dat dus een gezagsverhouding tussen [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] ontbreekt. Als dat niet het geval is, hoeven de onderliggende feiten ter concretisering van die kwalificaties immers geen bespreking.

Het hof is van oordeel dat zelfs als zou worden uitgegaan van het bestaan van een affectieve relatie tussen [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] ten tijde van de arbeidsongeschiktheid (gedurende Verzuimverzekering II) daarmee een gezagsverhouding in arbeidsrechtelijke zin tussen [geïntimeerde3] en WOG (lees [geïntimeerde2] ) niet onaannemelijk of zelfs uitgesloten is.

Tussen partijen staat niet ter discussie dat uit de relatie tussen [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] in het verleden kinderen zijn geboren. Vast staat ook dat bij de aanmelding van [geïntimeerde3] voor verzuimverzekering II de relatie tussen [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] in zwaar weer verkeerde. Ter zitting bij het hof is erover getwist of dit betekende dat van een relatie al geen sprake meer was maar dat er nog slechts sprake was van herstelpogingen. Daarbij dient bedacht te worden dat het bijvoeglijke naamwoord “affectieve” niet meer zegt dan dat het ging om een relatie gebaseerd op het gevoel. Of dat gevoel effect had op de arbeidsrechtelijke zeggenschap en of dat effect verzwakkend of juist versterkend op die zeggenschap werkte had door Achmea uitgewerkt moeten worden. Dat [geïntimeerde3] op basis van de genoemde relatie invloed en zeggenschap kan worden toegedacht die gelijk was aan die van [geïntimeerde2] is daarmee evenmin aannemelijk geworden.

De meer algemene stelling dat [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] binnen WOG en WOH evenveel voor het zeggen hadden wordt nauwelijks aan de hand van concrete feiten uitgewerkt. Ook hier wordt vooral volstaan met een verwijzing naar de genoemde affectieve relatie. Weliswaar wijst Achmea ook op perspublicaties waarin [geïntimeerde3] en [geïntimeerde2] als initiatiefnemers en “kopstukken” van het project Wereldbazar worden genoemd, maar ook dit zegt niets over de zeggenschapsverhoudingen binnen het bedrijf tussen hen. Voorstelbaar is immers dat [geïntimeerde2] aan [geïntimeerde3] vergaand ruimte heeft gegeven voor ideeën en activiteiten maar dat als puntje bij paaltje kwam, [geïntimeerde2] het laatste woord had. Achmea wijst er verder op dat [geïntimeerde3] kon beschikken over de bankrekening. Ook dat argument wijst echter hooguit op vertrouwen van [geïntimeerde2] in [geïntimeerde3] . Dat [geïntimeerde3] daarvan misbruik zou hebben gemaakt rechtvaardigt evenmin een gelijkheid in uiteindelijke zeggenschap. Dat past eerder in de overige feiten die wijzen op een in snel tempo verslechterende relatie tussen [geïntimeerde2] en [geïntimeerde3] . Een gebrek aan zeggenschap van [geïntimeerde2] /WOG jegens [geïntimeerde3] is niet aannemelijk. De vraag naar de hier bedoelde ondergeschiktheid betreft niet primair de vraag hoe partijen zich gedroegen maar vooral hoe juridisch de verhouding tussen hen was, of [geïntimeerde3] moest handelen conform de instructies door [geïntimeerde2] . Dat [geïntimeerde3] zich in de fase van de snel verslechterende relatie zich feitelijk weinig meer gelegen liet liggen aan instructies door [geïntimeerde2] is daarbij van minder belang. De stellingen van Achmea dat [geïntimeerde3] ook niet gehouden was om de instructies van [geïntimeerde2] op te volgen missen onderbouwing.

Op grond van het vorenstaande komt het hof tot het oordeel dat de onder 5.7 genoemde argumenten van Achmea ontoereikend zijn ter onderbouwing van de stelling dat van werknemerschap van [geïntimeerde3] geen sprake was. Een nadere feitelijke onderbouwing van die argumenten is daarmee niet relevant. Op grond van het vorenstaande faalt de vordering van Achmea voor zover deze is gebaseerd op grond van onverschuldigde betaling.

Ook volgt uit het vorenstaande dat niet in rechte is komen vast te staan dat het handelen van WOG, [geïntimeerde2] en [geïntimeerde3] onrechtmatig jegens Achmea kwalificeert. Voorzover Achmea haar vordering baseert op bestuurdersaansprakelijkheid, faalt ook die grondslag. Met name is, in het licht van de voorgaande overwegingen van het hof, onvoldoende onderbouwd dat en waarom [geïntimeerde2] als bestuurder een persoonlijk ernstig verwijt zou treffen van handelingen die hebben geleid tot het doen van verzekeringsuitkeringen door Achmea. Op grond van het vorenstaande komt het hof tot het oordeel dat de grieven II tot en met VII falen.

Achmea stelt zich in grief I op het standpunt dat, nadat de rechtbank haar eindvonnis heeft gewezen, uit een e-mail van 1 juli 2020 ² van WOG aan deurwaarderskantoor Flanderijn bleek dat WOG heeft erkend dat zij gehouden was tot terugbetaling van de ontvangen verzekeringspenningen aan Achmea en dat de vordering van Achmea daarom moet worden toegewezen. Het hof overweegt het volgende.

Bij de beoordeling van de grieven II tot en met VII heeft het hof al geoordeeld dat in rechte niet kan worden geoordeeld dat WOG de door Achmea betaalde verzekeringsuitkering ten onrechte heeft ontvangen. In zoverre is het standpunt van WOG in haar e-mail van 1 juli 2020 dat door haar ten onterecht geld is gekregen dus onjuist. Tevens geeft de bestuurder ( [geïntimeerde3] ) aan dat hij slechts korte tijd gelegenheid heeft gehad zijn opinie over dit probleem te vormen. Dat ligt te meer voor de hand doordat uit de beoordeling van de grieven II tot en met VII blijkt dat het hier niet om zonder meer eenvoudige juridische problematiek gaat. Daar komt bij dat [geïntimeerde3] als juridisch leek in enigszins gemankeerd Nederlands communiceert met een professionele partij, te weten een grote verzekeraar met juridische kennis en ervaring.

In het licht van deze omstandigheden moet het hof beoordelen of in de uitlatingen van [geïntimeerde3] door Achmea een erkenning van een schuld mag worden gelezen waarin WOG zich zou verplichten tot terugbetaling van een groot bedrag dat haar (gezien de inhoud van dit arrest) op goede gronden toekwam.

Het hof is van oordeel dat dit niet het geval is. Het wekt verwondering dat Achmea als professionele partij in het licht van de genoemde omstandigheden en partijverhoudingen vasthoudt aan het standpunt dat sprake is van een erkentenis die een afstand van recht inhoudt. Daar komt bij dat Achmea op basis van de beëindiging van Verzuimverzekering I wist of had kunnen weten dat zij eerder [geïntimeerde3] niet de status van werknemer had toegekend, maar dat zij daarover pas in het kader van Verzuimverzekering II bezwaren is gaan maken geruime tijd nadat zij de omstreden verzekeringspenningen heeft uitgekeerd. Ook grief I faalt.

Nu de grieven I tot en met VII falen, falen ook de sleepgrieven VIII en IX. Daarin zijn geen van de voorgaande grieven te onderscheiden argumenten genoemd die tot vernietiging van het bestreden arrest zouden kunnen leiden.