Parket bij de Hoge Raad 07-03-2025, ECLI:NL:PHR:2025:276

Deze zaak betreft de vraag of de rechter die op grond van art. 1:377a lid 2 of art. 1:377e lid 1 BW een omgangsregeling vaststelt de bevoegdheid heeft om een beslissing te nemen over de reiskosten van de minderjarige voor de effectuering van de omgangsregeling.

Op verzoek van de vader heeft het hof, in navolging van de rechtbank, een omgangsregeling vastgesteld tussen de vader en de minderjarige die moet worden uitgevoerd in de Verenigde Staten. Verder heeft het hof geoordeeld dat de kosten van de vliegtickets en de begeleiding van de minderjarige bij helfte door de ouders moeten worden gedeeld.

In cassatie betoogt de moeder dat het hof ten onrechte op grond van art. 1:377e lid 1 BW een beslissing heeft genomen over de reiskosten. Naar het middel betoogt had het hof het verzoek met betrekking tot de reiskosten als een alimentatiekwestie moeten kwalificeren. Verder betoogt het middel dat de beslissing van het hof over de reiskosten onvoldoende is gemotiveerd.

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan. ¹

Partijen hebben een relatie gehad. Zij zijn de ouders van [de minderjarige] , geboren op [geboortedatum] 2013 te [plaats 1] (hierna: de minderjarige). De vader heeft de minderjarige erkend. De moeder heeft het gezag over de minderjarige. De minderjarige woont bij de moeder in Nederland. De vader woont in [plaats 2] , de Verenigde Staten (hierna: VS).

Bij beschikking van 6 september 2019 heeft de rechtbank Overijssel, locatie Zwolle, een omgangsregeling tussen de minderjarige en de vader vastgesteld, waarbij de omgang op de in de beschikking vermelde wijze zal plaatsvinden eerst in Nederland, vervolgens in Europa en vanaf de zomer van 2022 in de VS.

Bij verzoekschrift van 12 april 2023 heeft de vader de rechtbank verzocht, voor zover van belang, om de ouders gezamenlijk te belasten met het gezag over de minderjarige en, met wijziging van de beschikking van 6 september 2019, een ruimere omgangsregeling vast te stellen.

De moeder heeft verweer gevoerd en op haar beurt zelfstandige verzoeken gedaan met betrekking tot de omgangsregeling en de hoofdverblijfplaats van de minderjarige.

Bij beschikking van 25 juli 2023 heeft de rechtbank Overijssel, locatie Zwolle, het verzoek om gezamenlijk gezag afgewezen en een omgangsregeling vastgesteld waarbij de omgang op de in de beschikking vermelde wijze zal plaatsvinden eerst in Nederland en vervolgens in de VS, onder de voorwaarde dat de beschikkingen van 6 september 2019 en 25 juli 2023 zijn ingeschreven bij de rechtbank in Californië.

De vader heeft in hoger beroep verzocht, voor zover van belang, om de beschikking van 25 juli 2023 te vernietigen en, opnieuw rechtdoende, te bepalen dat partijen gezamenlijk met het ouderlijk gezag over de minderjarige worden belast en, met wijziging van de beschikking van 6 september 2019, een omgangsregeling vast te stellen waarbij de omgang op de in het appelschrift vermelde wijze zal plaatsvinden in de VS. Voorts heeft de vader verzocht om te bepalen dat de moeder de helft van de reiskosten van de minderjarige van en naar de woonplaats van de vader in de VS voor haar rekening neemt, zijnde de helft van de kosten van de vliegtickets.

De moeder heeft verweer gevoerd en op haar beurt zelfstandige verzoeken gedaan met betrekking tot de omgangsregeling.

Bij beschikking van 30 juli 2024 heeft het hof Arnhem-Leeuwarden, locatie Leeuwarden, met wijziging van de beschikking van de rechtbank van 6 september 2019, als omgangsregeling vastgesteld: (i) de minderjarige verblijft in de zomervakantie (voor het eerst in 2025) drie weken, te weten week twee tot en met vier van de vakantie, bij de vader in de VS; (ii) de minderjarige verblijft in de kerstvakantie (voor het eerst in 2024) in de even jaren bij de vader in de VS; (iii) de vader heeft het recht om de minderjarige te komen bezoeken en tijd met haar door te brengen in Nederland of een ander Schengenland, in de even jaren gedurende de meivakantie en in de oneven jaren gedurende de voorjaarsvakantie en herfstvakantie. Voorts heeft het hof beslist dat de minderjarige bij de eerste twee reizen naar de VS dient te worden begeleid door de moeder of een andere vertrouwenspersoon (anders dan een medewerker van de vliegtuigmaatschappij) en dat de kosten van de tickets en de begeleiding van de minderjarige bij helfte door partijen moeten worden gedeeld. Het verzoek om gezamenlijk gezag is afgewezen.

De moeder is tijdig in cassatie gekomen van de beschikking van 30 juli 2024 (hierna: de bestreden beschikking). De vader heeft in cassatie geen verweer gevoerd.

Het cassatiemiddel keert zich tegen het oordeel van het hof in rov. 5.10 van de bestreden beschikking dat de kosten van de tickets en de begeleiding van de minderjarige voor de omgang in de VS bij helfte door partijen moeten worden gedeeld. De klachten komen op het volgende neer.

Bij de behandeling van de klachten stel ik het volgende voorop.

Met de onderdelen I en II werpt het cassatiemiddel de vraag op of de rechter die op grond van art. 1:377a lid 2 of art. 1:377e lid 1 BW een omgangsregeling vaststelt de bevoegdheid heeft om een beslissing te nemen over de verdeling van de reiskosten voor de effectuering van de omgangsregeling.

De tekst van de artikelen 1:377a en 1:377e BW geeft hierover geen duidelijkheid. In de parlementaire geschiedenis heb ik evenmin aanknopingspunten kunnen vinden voor het antwoord op deze vraag. Uit de feitenrechtspraak maak ik op dat de rechter bij het vaststellen van een omgangsregeling op grond van art. 1:377a lid 2 of art. 1:377e lid 1 BW (dan wel bij het vaststellen van een zorgregeling in geval van gezamenlijk gezag op grond van art. 1:253a lid 2, onder a BW) zich bevoegd acht om een beslissing te nemen over de reiskosten voor de effectuering van de omgangsregeling. ⁸ Het komt mij voor dat geen rechtsregel zich verzet tegen deze bestaande praktijk. Sterker nog, het belang van het kind verlangt juist dat de rechter die een omgangsregeling (of zorgregeling) vaststelt tevens de bevoegdheid heeft om in zijn beslissing alle aspecten te adresseren die nodig zijn om omgang tussen het kind en de omgangsgerechtigde mogelijk te maken, waaronder de reiskosten. Die bevoegdheid vloeit voort, zo dunkt mij, uit de in art. 1:377a lid 2 en art. 1:377e lid 1 BW (dan wel art. 1:253a lid 2, onder a BW) aan de rechter opgedragen taak om, mede gelet op de uit art. 8 EVRM voortvloeiende inspanningsverplichting (zie 3.2.3), in het belang van de minderjarige een omgangsregeling vast te stellen.

Anders dan het middel betoogt ligt een alimentatierechtelijke kwalificatie van de reiskosten niet voor de hand. Het gaat immers niet om een op basis van de behoefte van het kind vast te stellen bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding van het kind. De reiskosten zijn gebaseerd op de reisafstand en de kosten van vervoer, ongeacht de alimentatierechtelijke behoefte van het kind. Het gaat evenmin om een op basis van de huwelijksgerelateerde behoefte van een echtgenoot vast te stellen bijdrage in de kosten van levensonderhoud van deze echtgenoot, nog daargelaten dat partijen in de onderhavige zaak niet met elkaar gehuwd zijn geweest. ⁹

Wanneer de rechter op grond van art. 1:377a lid 2 of art. 1:377e lid 1 BW een omgangsregeling (of op grond van art. 1:253a lid 2, onder a BW een zorgregeling) vaststelt en hierbij, op verzoek van een partij, een beslissing dient te nemen over de reiskosten voor de effectuering van de omgangsregeling, rijst de vraag volgens welke maatstaf het verzoek met betrekking tot de reiskosten moet worden beoordeeld. Hierbij kan als uitgangspunt gelden dat het mogelijk maken van omgang tussen een kind en zijn ouders een gedeelde ouderlijke verantwoordelijkheid is, ¹⁰ zodat de reiskosten gelijk tussen de ouders verdeeld kunnen worden. Bijzondere omstandigheden, zoals de draagkracht van de ouders of de keuze van een ouder om op grote afstand van de andere ouder te gaan wonen, kunnen aanleiding zijn om hiervan af te wijken.

Gelet op het voorgaande ben ik van mening dat de beslissing van het hof in rov. 5.10 van de bestreden beschikking met betrekking tot de bijdrage van de ouders in de kosten van de vliegtickets en de begeleiding van de minderjarige voor de omgang in de VS geen blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. De onderdelen I en II van het middel falen mitsdien.

Onderdeel III van het cassatiemiddel vraagt om een overzicht van het partijdebat met betrekking tot de reiskosten voor de omgang in de VS.

Anders dan het middel betoogt heeft het hof wel oog gehad voor het standpunt van de moeder over haar draagkracht. Kennelijk en niet onbegrijpelijk is het hof, indachtig de gezamenlijke ouderlijke verantwoordelijkheid voor het mogelijk maken van de omgang, van oordeel dat de kosten van de vliegtickets en de begeleiding van de minderjarige bij helfte door de ouders moeten worden gedragen, omdat niet is gebleken van bijzondere omstandigheden die tot een andere verdeling van de reiskosten nopen. Kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft het hof in productie 5 bij het verweerschrift in appel en het overigens door de moeder aangevoerde ¹³ geen aanleiding gezien om aan te nemen dat de moeder financieel niet in staat is evenveel als de vader bij te dragen in de reiskosten van de minderjarige. Hierbij is van belang dat de moeder ter zitting heeft verklaard dat zij wel kan meebetalen aan de kosten van de vliegtickets. Onderdeel III faalt dan ook.